Αναδιανομή εκτάσεων
Σύμφωνα και με το άρθρο 14 της συνθήκης της Λωζάννης κάθε πρόσφυγας δικαιούνταν από τη χώρα εγκατάστασής του περιουσία ίσης αξίας και της ίδιας φύσεως με αυτήν που εγκατέλειψε στη χώρα προέλευσής[1]. Το ελληνικό κράτος και για λόγους τάξεως και αρμονίας προσέφερε εκτάσεις γης στους πρόσφυγες. Έτσι μετά την εφαρμογή του Ν.Δ. της 4 Ιανουαρίου 1923 «περί αναγκαστικής απαλλοτριώσεως των μεγάλων ιδιοκτησιών δια την εγκατάστασιν των προσφύγων» μέχρι την υπογραφή του ελληνοτουρκικού συμφώνου φιλίας το 1928 τα περισσότερα τσιφλίκια της περιοχής της Ξάνθης, που απαλλοτριώθηκαν, αγοράσθηκαν από το Ελληνικό Δημόσιο, παραχωρήθηκαν κατόπιν στην Ε.Α.Π. και διανεμήθηκαν στους πρόσφυγες ή και στους γηγενείς που διέθεταν ελάχιστη ιδιοκτησία. Στη διανομή περιλήφθηκαν και πολλές δημόσιες – κοινοτικές εκτάσεις, για τις οποίες δεν καταβλήθηκε καμία αποζημίωση[2].
Επίσης, όπως συνέβη και στην υπόλοιπη Θράκη, οι εκτάσεις των μουσουλμάνων απαλλοτριώνονταν μόνο με τη συγκατάθεση του ιδιοκτήτη, αφού σύμφωνα με το 16ο άρθρο της συνθήκης της Λωζάννης[3]
Ουδέν εμπόδιον θέλει παρεμβληθή δια την παρά των κατοίκων, των δυνάμει του άρθρου 2 εξαιρουμένων της ανταλλαγής τμημάτων, ελευθέραν άσκησιν του δικαιώματος αυτών όπως παραμείνωσιν εκεί ή επιστρέψωσιν και απολαμβάνωσιν ακωλύτως της ελευθερίας των και των δικαιωμάτων αυτών ιδιοκτησίας εν Τουρκία και εν Ελλάδι. Η διάταξις αύτη δεν θέλει προβληθή ως λόγος παρεμποδίσεως της ελευθέρας αποξενώσεως της περιουσίας της ανηκούσης εις τους κατοίκους των ειρημένων τμημάτων των εξαιρουμένων της ανταλλαγής ως και της εκούσιας αναχωρήοεως εκείνων εκ των κατοίκων τούτων, οίτινες επιθυμούσι να εγκαταλείψωσι την Τουρκίαν ή την Ελλάδα.
Αντ’ αυτών υπήρχαν οι εκτάσεις των Βουλγάρων, που είχαν ανταλλαχθεί σύμφωνα με τη συνθήκη του Νεϋγύ[4]:
Πίνακας 8 Προέλευση και έκταση των παραχωρηθέντων στους πρόσφυγες εκτάσεων
Προέλευση των εκτάσεων
Στρέμματα
Ανταλλάξιμων Τουρκικών
1280
Ανταλλάξιμων Βουλγαρικών
469
Απαλλοτριώσεις
102809
Επιτάξεις
17300
Δημοσίου
27570
Άλλες κατηγορίες
11221
Σύνολο
160649
Πέρα από τις βουλγαρικές εκτάσεις, οι οποίες δεν ήταν άλλωστε μεγάλες σ’ έκταση, το μεγαλύτερο τμήμα των παραχωρηθέντων στους πρόσφυγες εκτάσεων προήλθε απ’ τις απαλλοτριώσεις. Οι τελευταίες πιθανώς να έβλαψαν τους παλιούς ιδιοκτήτες, αλλά εξίσου πιθανό είναι να τους ωφέλησαν μεγαλώνοντας τις περιουσίες τους. Για παράδειγμα άγνωστο παραμένει ποιοι ήταν οι παλαιοί ιδιοκτήτες, πόσα στρέμματά τους απαλλοτριώθηκαν και πόσα χρήματα ήταν η αποζημίωσή τους.
Ανεξάρτητα από τα παραπάνω, η επιτάχυνση της αγροτικής μεταρρύθμισης λόγω της εγκαταστάσεως των προσφύγων προκάλεσε την αναδιανομή των γαιών και τη ριζική αλλαγή των γαιοκτητικών συνθηκών:
Πίνακας 9 Κατανομή εκτάσεων μετά την αναδιανομή
Ιδιοκτησίες
Στρεμματα
3
3000 – 4000
2
2000 – 3000
2
1000 – 2000
5
300 – 1000
50
100 – 300
Όλη η υπόλοιπη καλλιεργήσιμη έκταση χωρίστηκε σε ιδιοκτησίες και κλήρους 1-5 μέχρι 100 στρεμμάτων[5].
Σύμφωνα με τον παραπάνω πίνακα δεν εξαφανίστηκε η γαιοκτητική ελίτ, καθώς 62 ιδιοκτήτες κατείχαν περίπου 40000 στρέμματα, ενώ οι υπόλοιποι ιδιοκτήτες – γηγενείς και πρόσφυγες – μοιράζονταν 120000 στρέμματα. Γενικώς, για τους πρόσφυγες και τους γηγενείς σ’ ολόκληρη την περιφέρεια της πεδιάδας της Ξάνθης κατά μέσον όρο αναλογούσαν κατά οικογένεια γύρω στα 28 έως 33 στρέμματα καλλιεργήσιμης γης. Βάσει των δεδομένων της Τοπογραφικής Υπηρεσίας επί 39 προσφυγικών συνοικισμών σε 3265 κληρούχους διανεμήθηκαν κλήροι εκτάσεως 128202 στρεμμάτων. Αναλογούσε κατά κληρούχο έκταση 39 στρεμμάτων, μάλλον μεγαλύτερη της μέσης αναλογίας επί του συνόλου του γεωργικού πληθυσμού[6].
Εξαιτίας της φύσης του εδάφους η ποιότητα της παραχωρούμενης έκτασης διέφερε από περιοχή σε περιοχή, προκαθορίζοντας ουσιαστικά τη γονιμότητα της γης και τα κέρδη των αγροτών. Ο πίνακας καταδεικνύει ότι λιγότερες από τις μισές εκτάσεις ήταν άμεσα καλλιεργήσιμες, ενώ οι υπόλοιπες είτε δεν ήταν δυνατό να καλλιεργηθούν είτε έπρεπε να γίνουν αποστραγγιστικά έργα[7]:
Πίνακας 10 Ποιότητα εκτάσεων που παραχωρήθηκαν στους πρόσφυγες
Εκτάσεις που παραχωρήθηκαν
Στρέμματα
Πρώιμες και όψιμες
53649
Χέρσες και εν αγραναπαύσει
18500
Ορεινές ή πετρώδεις
53300
Βαλτώδεις
35200
Σύνολο
160649
Ωστόσο, η ελληνική κοινωνία δε διέθετε τις προϋποθέσεις, ώστε να ενσωματώσει άμεσα τους πρόσφυγες και ιδιαίτερα αυτούς που εγκαταστάθηκαν στην ύπαιθρο, καθώς η διαδικασία διανομής αποπερατώθηκε μόλις το 1933. Έτσι πολλοί πρόσφυγες μέχρι να ολοκληρωθεί η διαδικασία δε διέθεταν ιδιοκτησία και αυτό λειτουργούσε ανασταλτικά στην πλήρη αποδοχή της εγκατάστασής τους στην Ελλάδα. Ειδικά για την περιοχή της Ξάνθης δεν υπάρχουν στοιχεία για το χρόνο, που ολοκληρώθηκε η διανομή εκτάσεων, ωστόσο, αν ληφθεί υπόψη ότι η «Απολογία του έργου της Γενικής Διοίκησης Θράκης του 1931» που έχει διασωθεί, αφορά όχι μόνο το 1931 αλλά και όλη τη δεκαετία από το 1922, ίσως να πρόκειται για τη γενική καταγραφή του ολοκληρωμένου πλέον έργου της Γενικής Διοικήσεως στο θέμα των προσφύγων. Ήδη βέβαια απ’ το 1928 ο Ανδρέας Μιχαλακόπουλος, εκφραστής και υποστηρικτής των προσφυγικών θέσεων στην πολιτική στηλίτευε την καθυστέρηση της διανομής γαιών στους πρόσφυγες[8]:
Εκ των πρωτευόντων έργων πρέπει να είναι η οριστική εις τους εγακτασταθέντας διανομή των απαλλοτριωθέντων κτημάτων και η ταχεία αποζημίωσις των αγροτών προσφύγων. Η συνείδησις του αγρότου ότι κατέχει κατά κυριότητα οριστικήν πλέον και αμετάκλητον το τεμάχιον γης, όπερ καλλιεργεί, και ότι εκανόνισε τα προς την Ε.Α.Π. χρέη του, θα τον ενθαρρύνη εις ανάπτυξιν της καλλιεργείας του και εις την βελτίωσιν των μεθόδων και των ειδών αυτής.
[1] Υπουργείο Εξωτερικών, ό.π.
[2] Αλτσιτζόγλου, ό.π., σ. 107.
[3] Υπουργείο Εξωτερικών, ό.π.
[4] Παπαδόπουλος, ό.π., σ. 166.
[5] Αλτσιτζόγλου, ό.π., σ. 107.
[6] Αλτσιτζόγλου, ό.π., σσ. 111-112.
[7] Παπαδόπουλος, ό.π., σ. 166.
[8] Μιχαλακόπουλος, ό.π., σ. 609.
Εγγραφή σε:
Σχόλια ανάρτησης (Atom)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου