ΞΑΝΘΗ 1922-1930

Ποιότητα ζωής και συνθήκες υγιεινής

Στην περιοχή της Ξάνθης αλλά και στις υπόλοιπες, όπου εγκαταστάθηκαν πρόσφυγες, οι γενικές συνθήκες υγιεινής και διαβίωσης των πληθυσμών ήταν πολύ κατώτερες ενός ανεκτού ορίου. Οι συνθήκες κατοικίας των αστών ήταν μάλλον καλύτερες από αυτές στα χωριά, όπου η έλλειψη φωτισμού και αερισμού των κατοικιών, η ομαδική εντός του ίδιου δωματίου συγκέντρωση όλων των μελών της οικογένειας και η συχνή εγκατάσταση των στάβλων εντός της οικίας δημιουργούσαν ιδιαιτέρα ευνοϊκές συνθήκες για τη διάδοση της ελονοσίας και των τυφοειδών πυρετών. Επίσης, η πυκνότητα του πληθυσμού, οι συνέπειες της συρροής πληθυσμών, η άγνοια της πρόληψης και αντιμετώπισης, η οικονομική δυσπραγία, το ελλιπές διαιτολόγιο και η έλλειψη της σωματικής καθαριότητας υπήρξαν μερικοί απ’ τους παράγοντες για τη διάδοση του φαινομένου .
Η περισσότερο διαδεδομένη ενδημική ασθένεια ήταν η ελονοσία. Σύμφωνα με τα στατιστικά δεδομένα της πενταετίας 1921-1925 η μέση αναλογία νοσηρότητας εξαιτίας της ελονοσίας στο σύνολο του πληθυσμού του νομού Ροδόπης έφθασε το 41%, στον κάμπο της Ξάνθης κυμαινόταν μεταξύ 80 – 90%, ενώ στην πόλη της Ξάνθης το 30% του πληθυσμού της πόλεως είχαν προσβληθεί από τη νόσο .
Από τις επιδημικές μολυσματικές ασθένειες αυτή που ήταν περισσότερο διαδεδομένη ήταν ο τυφοειδής πυρετός και ο παράτυφος, Το φαινόμενο παρουσίαζε έξαρση στην πόλη της Ξάνθης, τα Κιμμέρια και τα άλλα χωριά, που υδρεύονταν από χειμαρρικά ύδατα με αποτέλεσμα κάθε έτος να σημειώνονται γύρω στα 200 κρούσματα τυφοειδούς πυρετού :

Γενικώς από απόψεως συνθηκών υγιεινής οι χωρικοί ευρίσκονται εις κατάστασιν μικρόν απέχουσαν της πρωτογόνου …Η παρατηρούμενη μεγάλη θνησιμότης εις τα βρέφη προέρχεται κυρίως εκ του ότι αγνοούνται τελείως και αι στοιχειωδέστεραι συνθήκαι υγιεινής τούτων.

Στην περιοχή της Ξάνθης, που αφθονούσαν τα έλη και οι λίμνες, ήταν μάλλον λογική η διάδοση της ελονοσίας, αν ληφθούν υπόψη και οι γενικότερες συνθήκες υγιεινής. Ωστόσο καταδεικνύεται απ’ τον παρακάτω πίνακα ότι οι συνθήκες υγιεινής των προσφύγων ήταν κατά πολύ κατώτερες απ’ τις αντίστοιχες των γηγενών κατοίκων. Μία από τις πιθανές αιτίες για το συγκεκριμένο φαινόμενο ήταν ότι οι πρόσφυγες δε διέθεταν ακόμη κατοικίες μόνιμες, οι οποίες μπορούσαν να διασφαλίσουν υγιεινές συνθήκες διαβίωσης :

Πίνακας 11 Νοσηρότητα στο νομό Ροδόπης (%)
Έτος Γηγενείς Πρόσφυγες Μ.Ο.
1923 40 70,93 55,46
1924 41,66 60,83 51,24

Κατά τα έτη 1921 – 1924 οι επιδημίες της ελονοσίας συνεχίστηκαν με τάσεις αύξησης της έντασής τους. Από το 1925 και κατά τα έτη 1926 και 1927 η ελονοσία βρισκόταν σε ύφεση, αλλά επιδεινώθηκε πάλι η κατάσταση το 1928 και το 1930 .
Για την αντιμετώπιση των παραπάνω μολυσματικών ασθενειών αλλά και των υπόλοιπων προβλημάτων υγείας λειτουργούσε στην Ξάνθη ένα Δημοτικό Νοσοκομείο, ένα ιατρείο αφροδισίων νοση¬μάτων, δύο χειρουργικές κλινικές, ιατρείο οφθαλμολογικό, μικροβιολογικό εργαστήριο και, τέλος, ιατρείο για την ιατρική περίθαλψη των καπνεργατών του Ταμείου Ασφαλίσεως Καπνεργατών .
Στην επαρχία της Ξάνθης εργάζονταν 52 γιατροί, εκ των οποίων οι 34 στην Ξάνθη, 6 σε ημιαστικά κέντρα (Γενησσαία και Άβδηρα) και 12 στα διάφορα χωριά της περιφέρειας. Επίσης λειτουργούσαν στην Ξάνθη 12 φαρμακεία .
Πέρα όμως από την κρατική ή ιδιωτική πρωτοβουλία για την υγεία του γηγενούς και προσφυγικού πληθυσμού η επαρχία της Ξάνθης είχε ανάγκη από αποξηραντικά έργα. Ο χείμαρρος της πόλης (σημ. Κόσσυνθος) και το έλος της Γκιζέλας, εκτός των εκτάσεων που κάλυπταν, προσέφεραν εύφορο έδαφος για τη διάδοση της ελονοσίας, πράγμα που καθιστούσε επιβεβλημένη την αλλαγή του ρου του χειμάρρου καθώς και την αποξήρανση του έλους .
Ωστόσο, τα έργα που θα μπορούσαν να συνδράμουν στην αναβάθμιση της ποιότητας της ζωής των κατοίκων της επαρχίας της Ξάνθης ήταν λιγοστά :

Προ της εκδηλώσεως της καπνικής κρίσεως το μεγαλύτερον ποσοστόν των εσόδων διετίθετο κυρίως διά την ανέγερσιν ωραίων και επιβλητικών κοινοτικών καταστημάτων πρωτίστως, ακολούθως δε σχολείων. Σοβαρόν επίσης ποσόν εξόδων απετέλουν και τα έξοδα διοικήσεως δεδομένου ότι τότε και οι οργανισμοί αυτοί ήσαν κέντρα κομματικών εκμεταλλεύσεων.
Ελάχιστα εξ αυτών εξόδευον δια τον φωτισμόν των χωρίων…, την καθαριότητα των δρόμων. Συμπτωματικώς ενίοτε οι κάτοικοι των χωρίων δια προσωπικής εργασίας προέβαινον εις την επισκευήν των δρόμων των χωρίων των.

Η τοπική αυτοδιοίκηση στην επαρχία Ξάνθης δεν ήταν δυνατό να χρηματοδοτήσει τα πολλά, αλλά καταλυτικά έργα, που ήταν απαραίτητα για την αναβάθμιση της ποιότητας ζωής. Η έλλειψη χρημάτων, η ανοργάνωτη κατασπατάληση των υπαρχόντων πόρων και η ανάγκη να δοθεί σημασία στην ίδια την ζωή των προσφύγων και όχι στις συνθήκες διαβίωσης αποτέλεσαν μερικές από τις αιτίες της κακοδιοίκησης. Οι άνθρωποι με άλλα λόγια πέθαιναν στο δρόμο – τουλάχιστον τους πρώτους μήνες – κι αυτό ήταν ανασταλτικό για τις αποφάσεις της τοπικής αυτοδιοίκησης, που αφορούσαν στην κατασκευή έργων για την αναβάθμιση της ποιότητας της ζωής των προσφύγων. Κύριο μέλημα ήταν η ίδια η ζωή :

Ελαχίστην πράγματι μέριμναν οι δημοτικοί και κοινοτικοί άρχοντες καταβάλλουσι δια την βελτίωσιν της διαβιώσεως των κατοίκων. H αποχέτευσις των υδάτων, η ύδρευσις, η καθαριότης κλπ θεωρούνται ως περιτταί πολυτέλειαι. Αλλά και αν εκτελούνται ακόμη γίνονται δι’ εντυπωσιακούς μάλλον σκοπούς, ή δια την επίτευξιν πραγματικής υγιεινολογικής βελτιώσεως.


Ύδρευση

Το ζήτημα της ύδρευσης – σε αντίθεση με τα παραπάνω – απασχολούσε όλους τους κατοίκους της περιοχής. Η πόλη της Ξάνθης και τα περισσότερα χωριά αντιμετώπιζαν πρόβλημα ύδρευσης λόγω των ανθυγιεινών συνθηκών περισυλλογής και μεταφοράς του νερού :

... Δεν θα ελησμονήθη το μαρτύριον των δημοτών κατά την εποχήν εκείνην, εκ της λει-ψυδρίας, οίτινες εν απογνώσει συνεπλέκοντο εις ομηρικάς και δι’ ομηρικών όντως μέσων μάχας δια την απόκτησιν ολίγων λίτρων ύδατος ...

Ελάχιστα από τα έσοδα των δήμων και των κοινοτήτων χρησιμοποιούνταν για την συντήρηση αυτών των έργων υδρεύσεως που κατασκευάστηκαν από την Ε.Α.Π. ή για την κατασκευήν νέων .
Μόλις μετά το 1925 επί δημαρχίας Ευριπίδη Χασιρτζόγλου όλοι οι πήλινοι υδροσωλήνες του παλαιού υδραγωγείου αντικαταστάθηκαν από νέους σωλήνες από χυτοσίδηρο και κατασκευάστηκε νέο υδραγωγείο, το οποίο παρείχε ύδρευση στη νέα πόλη – προσφυ¬γικοί συνοικισμοί – και 200 νέες Δημοτικές κρήνες .