Στην επαρχία της Ξάνθης, αλλά και στις υπόλοιπες περιοχές της βορείου, κυρίως, Ελλάδας, όπου εγκαταστάθηκαν πρόσφυγες, ο καπνός αποτελούσε το κύριο παραγωγικό προϊόν, στο οποίο στηριζόταν γενικότερα η οικονομική πορεία της περιοχής. Οι σχέσεις όμως των καπνεμπόρων και των καπνεργατών δεν ήταν πάντοτε αρμονικές, όπως καταδεικνύεται και από την απεργία του καλοκαιριού του 1922 και την αντιπαρατιθέμενη έκθεση των διαφορετικών απόψεων στις εφημερίδες της εποχής .
Πολύ περισσότερο δε όταν ξέσπασε η οικονομική κρίση του 1929, η οποία δεν ήταν δυνατό ν’ αφήσει ανεπηρέαστο τον καπνό Ωστόσο, μετά από αυτήν οι περισσότεροι καπνοπαραγωγοί της περιοχής στράφηκαν προς ιδιαίτερες καπνοκαλλιέργειες ή επέλεγαν τα εδάφη που προορίζονταν για αυτές, φροντίζοντας ουσιαστικά για την ποιότητα περισσότερο παρά για την ποσότητα της παραγωγής .
Μέχρι τότε η παραγωγή καπνού γνώρισε μεγάλη αύξηση με αποτέλεσμα τον υπερδιπλασιασμό της σ’ ολόκληρη την Ελλάδα μέσα στη δεκαετία του 1920 :
Πίνακας 16 Καπνοπαραγωγή Ελλάδας (1920-1928)
Έτη Παραγωγή (οκ.)
1920-1923 19.770.000
1926-1928 42.735.000
Στην παραπάνω αύξηση συνέβαλε και η περιοχή της Δ. Θράκης, καθώς το χειμώνα του 1923 η παραγωγή καπνού στη Δ. Θράκη υπολογιζόταν περίπου στο 1/3 της συνολικής παραγωγής της Ελλάδας (15000000 οκάδες), ενώ στο νομό Ροδόπης (επαρχίες Ξάνθης και Κομοτηνής) 4000000 οκάδες .
Συγκεκριμένα η πορεία της πώλησης της καπνοπαραγωγής στην περιοχή της Ξάνθης υπήρξε η παρακάτω :
Πίνακας 17 Πουλημένος καπνός στην επαρχία Ξάνθης (1922-1927)
Έτος 1922 1923 1924 1925 1926 1927
Οκάδες 1.275.715 1.547.826 2.637.797 3.478.732 3.561.167 2.834.424
Η ανοδική σχετικά πορεία των πωλήσεων εν μέρει εξηγείται και από την όλο και μεγαλύτερη εκμετάλλευση της γης για καπνοκαλλιέργεια. Από τη συνολικά καλλιεργημένη έκταση της επαρχίας της Ξάνθης, που έφτανε τα 50600 στρέμματα περίπου, μέχρι το 1927 οι καλλιέργειες σιτηρών κάλυπταν τα 23000, ενώ τα υπόλοιπα 27600 ήταν καπνοκαλλιέργειες.
Ο καπνός δεν ήταν μόνο για τους καλλιεργητές μια σημαντική πηγή εσόδων αλλά και για τις ίδιες τις κυβερνήσεις. Κατά μέσο όρο μέχρι το 1927 το 1/3 περίπου των κρατικών εσόδων από την επαρχία της Ξάνθης προέρχονταν από τη γεωργία, ενώ συγκριτικά με την υπόλοιπη Ελλάδα η άμεση συγκριτική φορολογία της επαρχίας ήταν τριπλάσια.
Σ’ αυτά τα πλαίσια και ειδικά σε μια εποχή, που οι οικονομικές ανάγκες της χώρας ήταν μεγάλες λόγω του ζητήματος της αποκατάστασης των προσφύγων, το προϊόν του καπνού της Ανατολικής Μακεδονίας και της Δ. Θράκης ήδη από τις 14/7/1922 είχε φορολογηθεί με 20 λεπτά κατά οκά «περί ιδρύσεως Εθνικών ορφανοτροφείων και οικοτροφείων απόρων μαθητών».
Ακολούθως, με το νομοθετικό διάταγμα της 20 Σεπτεμβρίου 1923 επιβλήθηκε αύξηση στον παραπάνω φόρο (από είκοσι λεπτά σε μία δραχμή κατά οκά) κι επίσης ειδικά στην περιφέρεια της Οικονομικής Εφορείας της Ξάνθης
Επιβάλλεται προσωρινώς φόρος πρόσθετος εις την υφισταμένην δεκάτην καπνού, οριζόμενoς εις τρία τοις εκατόν επί της αξίας του καπνού.
Σκοπός της έκτακτης φορολογίας ήταν η «υγειονομική περίθαλψη και, ιδίως, η στέγαση των προσφύγων Ξάνθης» και μόνο με πρόταση των υπουργών των Οικονομικών, Γεωργίας και της Υγιεινής, Προνοίας και Αντιλήψεως θα ήταν δυνατή η κατάργηση του πρόσθετου φόρου .
Η φορολογική πολιτική του ελληνικού κράτους απέναντι στον καπνό δεν ικανοποιούσε ούτε τους καπνοπαραγωγούς ούτε τους καπνεμπόρους ούτε όμως και τις υπόλοιπες επαγγελματικές τάξεις της επαρχίας Ξάνθης. Ήδη από το Φεβρουάριο του 1923 τα προεδρεία όλων των εμπορικών και επαγγελματικών οργανώσεων αναζητούσαν τρόπους να μειωθεί η φορολόγηση του καπνού και να αυξηθούν τα έσοδα ουσιαστικά ολόκληρης της επαρχίας. Κατά τα πρώτα έτη μετά το 1922 ο καπνός αποτελούσε ίσως το μοναδικό προϊόν που ήταν τόσο άρρηκτα συνδεδεμένο με την οικονομική πορεία της Ξάνθης και οποιαδήποτε αυξομείωση στα έσοδα αυτών που ασχολούνταν με την καλλιέργεια, την επεξεργασία, το εμπόριο του καπνού αυτομάτως είχε άμεσες επιπτώσεις στην οικονομική πορεία ολόκληρης της επαρχίας Ξάνθης. Στη συγκεκριμένη περίπτωση η κατάσταση που είχε δημιουργήθεί, έβλαπτε τόσο την οικονομία της περιοχής, ώστε από κοινού όλοι οι επαγγελματίες κι έμποροι της Ξάνθης προσπαθούσαν να βρουν διέξοδο στην οικονομική δυσπραγία σε μια περίοδο που εγκαθίσταντο σην Ξάνθη χιλιάδες πρόσφυγες. Καθαρά με οικονομικούς όρους οι απαιτήσεις των εμπορικών και επαγγελματικών οργανώσεων, που συνυπέγραψαν την επιστολή δε φαίνονται παράλογες. Ήδη ξένες εταιρείες είχαν σταματήσει ν’ αγοράζουν καπνά απ’ την Ξάνθη εξαιτίας του μεγάλου κόστους τους, που προκαλούνταν κυρίως απ’ τη φορολογική ελληνική πολιτική :
Ξάνθη 14. – Χθες το απόγευμα συνελθόντας εις έκτακτον συνέλευσιν τα προεδρεία των διαφόρων της πόλεώς μας εμπορικών και επαγγελματικών οργανώσεων, συνέταξαν και εψήφισαν υπόμνημα προς την Κυβέρνησιν, όπερ και ενεχειρίσθη εις τον διελθόντα εντεύθεν και επί τούτω μεταβαίνοντα εις Αθήνας Πρόεδρον του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Κομοτητής κ. Μιλτ. Δεϊρμεντζόγλου.
Δια του υπομνήματος τούτου, όπερ φέρει τας υπογραφάς των προέδρων όλων των εμπορικών και επαγγελματικών σωματείων της πόλεώς μας, ζητείται από την Κυβέρνησιν η τροποποίησις του αφορώντος το δια την πώλησιν των καπνών της Δυτικής Θράκης συνάλλαγμα άρθρου του από 29ης Νοεμβρίου πράξεων επί εξωτερικού συναλλάγματος.
Η τροποποίησις αύτη ζητείται διότι άνευ αυτής κινδυνεύει η περιφέρεια ολόκληρος της Ξάνθης να καταστραφή, καταστρεφομένης της καπνοπαραγωγής, εκ της οποίας αποζώσιν και όλα τα άλλα εν τη περιφερεία μας επιτηδεύματα. Διότι ο γεωργός της περιφερείας μας όστις καλλιεργεί αποκλειστικώς και μόνον καπνά, ενώ θα πωλή το προϊόν του με λίραν Αγγλίας 155, δια την παραγωγήν του προϊόντος τούτου θα υποβάλλεται εις δαπάνας αναλογούσας προς λίραν 400-420... Συνεπώς θα υποχρεωθή να πωλήση το μοναδικόν προϊόν του εις τιμήν πωλήσεως κατωτέρα του κόστους.
Εάν δε επιμείνη ζητών τιμήν πωλήσεως ανωτέραν δια να καλύψη τας δαπάνας και τας ανάγκας του, είνε ζήτημα αν θα εύρη αγοραστήν… Ήδη…τρεις μεγάλες ξένες εταιρείες, μίαν Γαλλικήν και δύο Αμερικανικάς… εστράφησαν προς την Βουλγαρίαν…
…Εν τέλει το υπόμνημα εξηγεί, ότι δεν πρόκειται και να ζημιώση το Δημόσιον, αφού των καπνών Δ. Θράκης πωλουμένων εις την τιμήν της αξίας των, το Κράτος θα έχη να εισπράξη διπλάσιον φόρον δεκάτης και ο παραγωγός μας προσφέρει εις το Δημόσιον το δεκαπλάσιον του συναλλάγματος εις τιμήν κρατικήν καθ’ όσων η τιμή του καπνού Ξάνθης είνε δεκαπλασία περίπου της τιμής των καπνών Π. Ελλάδος.
Εύχονται δε τα Σωματεία και ταχείαν την ληψιν της ζητουμένης ευμενούς της Κυβερνήσεως αποφάσεως, διότι εκ της ταχείας λήψεως ταύτης θα εξαρτηθή η έναρξις της καλλιεργείας εν τη περιφερεία μας.
Γενικότερα – όπως αναφέρει ο Κ. Κωστής – «Η επιπρόσθετη παραπάνω φορολογία δε σήμαινε αυτομάτως ότι το κέρδος των καπνοπαραγωγών είχε αυξηθεί απότομα ή ότι απουσίαζαν τα προβλήματα στις σχέσεις τους είτε με το κράτος είτε με τους καπνεμπόρους και τους καπνοβιομήχανους. Οι πρόσφυγες, που εντάχθηκαν στην ελληνική οικονομία μέσω της καπνοπαραγωγής, συνετέλεσαν στην αλματώδη αύξηση της παραγωγής κα¬πνών αλλά και στην ταυτόχρονα συνεχή μείωση της ποιότητας, σε μια εποχή κατά την οποία αγαθά, όπως ο καπνός, γνώριζαν μια συνεχή και μακρόχρονη μείωση της τιμής τους, η οποία θα εντεινόταν με τη Μεγάλη Ύφεση. Και αν για τους επιμέρους καλλιεργητές και τις οικογένειες τους η αναζήτηση του μέγιστου ακαθάρι¬στου εισοδήματος αποτελούσε τη μόνη επιλογή για την επιβίωση τους, για την εθνική οικονομία η επιλογή αυτή δεν θα μπορούσε να θεωρηθεί παρά η χειρότερη δυνατή, καθώς η ανταγωνιστικότητα των ελληνικών καπνών γνώ¬ριζε μια κατακόρυφη μείωση» .
Παράλληλα, οι σχέσεις των καπνεμπόρων και των καπνοπαραγωγών ήταν σπάνια αρμονικές ακόμα και πριν την εισροή των προσφύγων και, όπως καταδεικνύεται και από το παρακάτω παράθεμα, η τοπική οικονομία ήταν άμεσα εξαρτημένη από τον καπνό :
Εξακολουθεί η εκραγείσα απεργία των Καπνεργατών της πόλεώς μας, και δυστυχώς, κατά την αντίληψίν μας, θα εξακολουθήση ακόμη επί πολύ, εάν αμφότερα τα αντιμαχόμενα μέρη δεν προβούν εις αμοιβαίας υποχωρήσεις. Είνε υποχρεωμένα άλλως τε καθότι δεν είνε επιτετραμμένον εις δύο αντιπάλους να κλονίζωσι την οικονομικήν ευρωστίαν του τόπου, χωρίς να υπάρχουν λόγοι σοβαροί, δυνάμενοι να επιβάλωσιν την παράτασιν εις απεργίας. Όλη η κοινωνία, της οποίας τα συμφέροντα είνε αρρήκτως συνδεδεμένα μετά των σημερινών αντιπάλων, παρακολουθεί μετά λύπης την παράτασιν της απεργίας.
Δεν ήταν λίγες οι φορές που οι επιθυμίες των δύο πλευρών ήταν εντελώς αντίθετες με αποτέλεσμα την ύπαρξη συγκρούσεων και δυναμικών ενεργειών. Μείζων ζήτημα της εποχής ήταν η επεξεργασία του καπνού: Οι καπνέμποροι επιθυμούσαν την πώληση στους αγοραστές από το εξωτερικό ακατέργαστου καπνού, ωστόσο, αυτό μείωνε την απασχόληση και το εισόδημα των καπνεργατών :
Κατά τηλεγράφημα του Γενικού Διοικητού Θράκης, εις Ξάνθην ηπειλήθη διασάλευσις της τάξεως. Η αφορμή υπήρξεν η εξής: Καπνέμποροι εις Ξάνθην επεχείρησαν να μεταφέρουν σιδηροδρομικώς εις Αλεξανδρούπολιν καπνά προς εξαγωγήν εκ του αυτόθι λιμένος. Οι καπνεργάται ημπόδισαν την φόρτωσιν και διήρπασαν τα δέματα εκ των βαγονίων. Ο Γενικός Διοικητής κατόπιν τούτου διέταξεν την σύστασιν επιτροπής εξ ειδικών προς πραγματαγνωμοσύνην εάν τα καπνά είνε επιδεκτικά επεξεργασίας ή όχι. Νεώτεραι πληροφορίαι επί των σκηνών ελλείπουν.
Τα επεισόδια αυτά είχαν συμπέσει με την έναρξη των εργασιών του Α΄ Πανελλήνιου Συνεδρίου Βιομηχανίας – Ναυτιλίας, που δεν ήταν δυνατό ν’ αφήσει ασχολίαστο το γεγονός :
Ψήφισμα δια τα εν Ξάνθη
Ο προεδρεύων του Συνεδρίου…αναγγέλλει τα εις Ξάνθην γεγονότα εξ αφορμής της επεμβάσεως των εργατών δια την εξαγωγήν ανεπεξεργάστων καπνών και ζητεί την έγκρισιν του κατώθι ψηφίσματος, όπερ να επιδοθή εις την Κυβέρνησιν:
Ψήφισμα
Το Α΄ Πανελλήνιον Συνέδριον Βιομηχανίας – Ναυτιλίας, εξ αφορμής του γεγονότος, καθ’ ό εν Ξάνθη οι κομμουνισταί καπνεργάται έθραυσαν εν τω σιδηροδρομικώ σταθμώ βαγόνια, διεσκόρπισαν και κατέστρεψαν καπνά της Αμερικανικής Εταιρείας «Τομπάκο», ήτις αγοράζει ετησίως εν Καβάλλα και Θράκη υπέρ τα 2 εκατομμύρια οκάδας, και δεδομένου ότι δεν είναι η πρώτη φορά καθ’ ήν συμβαίνουν τα έκτροπα ταύτα,
Ψηφίζει:
Διαμαρτύρεται κατά της καταστάσεως της ιδιωτικής περιουσίας και δη ξένης εταιρείας, εισφερούσης σημαντικά οφελήματα εις την χώραν δια της αγοράς σοβαρών ποσών καπνών, και παρακαλεί την Κυβέρνησιν όπως λάβη δραστήρια μέτρα, όπως μη επαναληφθώσι λοιπού υπερβασίαι τοιαύται, θίγουσαι αυτήν την αξιοπρέπειαν της χώρας, εντέλλεται δε εις το Προεδρείον την αρμοδίως υποβολήν του παρόντος».
Το ψήφισμα γίνεται δεκτό διά βοής.
Πέμπτη 25 Νοεμβρίου 2010
Σάββατο 20 Νοεμβρίου 2010
ΞΑΝΘΗ 1922-1930
Συνεταιριστική κίνηση
Στην επαρχία της Ξάνθης δημιουργήθηκαν προσφυγικές, συνεταιριστικές οργανώσεις με σκοπό τη δανειοδότησή τους από την Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος. Με τις οικονομικές αυτές δυνατότητες οι προσφυγικές ενώσεις πήραν στα χέρια τους ένα μέρος από το έργο της αποκατάστασης και από την ευθύνη για την οικονομική στήριξη των προσφύγων.
Αναλυτικά μέχρι το 1930 είχαν ιδρυθεί στην επαρχία της Ξάνθης χωρίς να είναι γνωστές οι αιτίες που προκαλούσαν τις παρακάτω αυξομειώσεις :
Πίνακας 14 Έτος ίδρυσης και αριθμός των συνεταιρισμών
Έτος Ιδρυθέντες Συνεταιρισμοί
1921 1
1922 0
1923 0
1924 11
1925 2
1926 5
1927 8
1928 5
1929 1
1930 1
Συγκεκριμένα ως το 1932 λειτουργούσε στην Ξάνθη σύλλογος Καπνοπαραγωγών Ξάνθης και περιφερείας, ένωση Γεωργικών Συνεταιρισμών Ξάνθης και περιφερείας, στην οποία ανήκαν σχεδόν οι μισές συνεταιριστικές οργανώσεις της υπαίθρου, οι γεωργικοί συνεταιρισμοί «Ανύψωσις» και «Αλληλοβοήθεια» και η ένωση συνεταιριστικών υπαλλήλων.
Η Ένωση Γεωργικών Συνεταιρισμών («Γεωργική Συνεταιριστική Τράπεζα Ξάνθης») είχε δημιουργηθεί το 1926 και αριθμούσε 45 συνεταιρισμούς εγγεγραμμένους σ’ αυτήν. Ωστόσο δε φαίνεται να λειτουργούσε σωστά, τουλάχιστον όπως κατέγραψε ο Φώτης Αλτσιτζόγλου, ο οποίος είχε σταλεί – τρόπον τινά – στην περιοχή ως εκπρόσωπος της Αγροτικής Τράπεζας. Οι επιθυμίες των προσφύγων για την αναβάθμιση της ποιότητας της ζωής τους δεν συνέπιπταν με τις επιθυμίες των διαφόρων κυβερνήσεων για την αναβάθμιση της ποιότητας των εξαγόμενων προϊόντων – συμπεριλαμβανομένου και του καπνού – και της εν τέλει απαλλαγής τους από την υποχρέωση της έμμεσης ή άμεσης χρηματοδότησης των προσφύγων ιδιαίτερα αλλά και των αγροτών γενικότερα:
Το δάνειον εζητείτο και ελαμβάνετο από των καπνοκαλλιεργητών όχι διότι το εισόδημά του δεν ήτο αρκετόν δια να του εξασφαλίση μιαν ανθρώπινην ζωήν είτε να του εξασφαλίση τα μέσα της καλλιεργείας…όχι για να το ρίξη εις έργα βελτιώσεως, αλλά δια να εξυπηρετήση κατά το πλείστον νοσηράς αντιοικονομικάς και αντιπαραγωγικάς εκδηλώσεις του…Καμμία και από κανέν μέρος δεν εξεδηλούτο αντίδρασις εις το αντιοικονομικόν αυτό πνεύμα της υπαίθρου…Αντιθέτως μάλιστα δυνάμεθα να είπωμεν ότι το πνεύμα αυτό υπεθάλπετο και υπεβοηθείτο απ’ όλα τα μέρη…Εις εποχήν τοιαύτης πιστωτικής αναρχίας ενεφανίσθη ο θεσμός του συνεταιρισμού εις την περιφέρειαν Ξάνθης…Λογιστικαί αταξίαι, διαχειριστικαί ανωμαλίαι και διοικητικαί τοιαύται ήσαν τα εκ των ων ουκ άνευ δι’ όλους τους συνεταιρισμούς…Εις τοιαύτην αθλίαν όντως κατάστασιν ευρίσκοντο οι συνεταιρισμοί κατά το έτος 1928, ότε το πρώτον εξεδηλώθη η καπνική κρίσις εν τη περιφερεία Ξάνθης…
Παρ’ όλ’ αυτά, η προσπάθεια των αρμοδίων υπηρεσιών του υπουργείου Γεωργίας, που προσπαθούσαν να εμφυσήσουν στους πρόσφυγες της Δ. Θράκης το συνεταιριστικό πνεύμα, δεν μπορεί να θεωρηθεί αποτυχημένη. Οι επόπτες και οι επιθεωρητές των Συνεταιρισμών, σίγουρα δεν κατόρθωσαν να επιτελέσουν το έργο τους με άψογο τρόπο, ωστόσο, εξασφάλισαν στις τράπεζες που δανειοδοτούσαν τους πρόσφυγες κάποια σιγουριά για την εξόφληση των παρεχόμενων δανείων, μέσω της δημιουργία συνεταιρισμών:
…Ως άλλοι ιεραπόστολοι, προπαγανδίσαντες, κυρήξαντες και παραδειγματίσαντες τους πρόσφυγας, κατώρθωσαν να ιδρύσουν μέχρι του Νοεμβρίου 1925 (εις διάστημα δηλαδή ενός και ημίσεος έτους) περί τους 200 Γεωργικούς Προσφυγικούς Συνεταιρισμούς. Και είναι μεν αληθές ότι ούτοι δεν έφθαν ακόμη εις το ύψος της αποστολής των, λόγω των εξαιρετικών ενταύθα συνθηκών, όμως κατώρθωσαν δια των διανείων των (έλαβον περί τα 12 εκατομμύρια δραχμών) να επουλώσωσι τας πρώτας αυτών ανάγκας, να αγοράσωσι ζώα κλπ., να παράγωσι προϊόντα και να αποδώσωσι ταύτα εις τας Τράπεζας, ετοίμους να χορηγήσωσι νέα τοιαύτα και μεγαλύτερα…
Έτσι, αρχικά με ένα ποσό 3.516.832 δρχ., αγοράστηκαν αγροτικές μηχανές, χημικά λιπάσματα, ζώα, άλογα κ.ά. Έπειτα, δημιουργήθηκαν φυτώρια και αμπέλια και προωθήθηκε σημαντικά η βιοτεχνία, η οινοποιία και η μεταξουργία. Συγκεκριμένα για σπόρους και αμπελοφυτείες παραχωρήθηκαν τα εξής δάνεια :
Πίνακας 15 Δάνεια για σπόρους και αμπελοφυτείες
Δάνεια Αξία (δρχ.)
Σπόρους 1.259.850
Αμπελοφυτείες 147.970
Γενικό σύνολο 9.333.519
Μία από τις δραστηριότητες που παρατηρήθηκε, ήδη από το 1928, ήταν ότι οι συνεργατικές προσφυγικές ενώσεις των επαρχιών, που παρήγαγαν καπνό, συνεργάστηκαν για κοινή αποθήκευση, επεξεργασία και πώληση των καπνών. Ενωμένες κατάφεραν να ξεπεράσουν τις δυσκολίες, που προέκυπταν εξαιτίας των εμπορικών εταιρειών, οι οποίες προσπαθούσαν να μονοπωλήσουν τον καπνό της Ξάνθης σε μια τιμή κατώτερη των 60 δρχ. την οκά. Εικοσιδύο (22) ενώσεις προσφύγων στην περιοχή Ξάνθης – Σταυρούπολης είχαν αποθηκεύσει 260.000 οκάδες καπνού, η τιμή των οποίων κυμαινόταν μεταξύ 128 και 145 δρχ .
Αυτά τα προβλήματα ήταν πιθανότατα συχνά, γι’ αυτό άλλωστε και οι παρεμβάσεις της Διεύθυνσης Εποικισμού Θράκης, σε συνεργασία με το Υπουργείο Γεωργίας δεν ήταν λίγες. Φρόντιζε για τη συγκέντρωση του καπνού όλης της Θράκης στην Ξάνθη, με προοπτική να πουληθεί από τις προσφυγικές συνεταιριστικές ενώσεις. Το αποτέλεσμα ήταν να προλάβει την πτώση των τιμών που επεδίωκαν οι καπνέμποροι, και να επιτρέψει στους συνεταιρισμένους παραγωγούς να υποστηρίξουν καλύτερα το προϊόν τους .
Στην επαρχία της Ξάνθης δημιουργήθηκαν προσφυγικές, συνεταιριστικές οργανώσεις με σκοπό τη δανειοδότησή τους από την Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος. Με τις οικονομικές αυτές δυνατότητες οι προσφυγικές ενώσεις πήραν στα χέρια τους ένα μέρος από το έργο της αποκατάστασης και από την ευθύνη για την οικονομική στήριξη των προσφύγων.
Αναλυτικά μέχρι το 1930 είχαν ιδρυθεί στην επαρχία της Ξάνθης χωρίς να είναι γνωστές οι αιτίες που προκαλούσαν τις παρακάτω αυξομειώσεις :
Πίνακας 14 Έτος ίδρυσης και αριθμός των συνεταιρισμών
Έτος Ιδρυθέντες Συνεταιρισμοί
1921 1
1922 0
1923 0
1924 11
1925 2
1926 5
1927 8
1928 5
1929 1
1930 1
Συγκεκριμένα ως το 1932 λειτουργούσε στην Ξάνθη σύλλογος Καπνοπαραγωγών Ξάνθης και περιφερείας, ένωση Γεωργικών Συνεταιρισμών Ξάνθης και περιφερείας, στην οποία ανήκαν σχεδόν οι μισές συνεταιριστικές οργανώσεις της υπαίθρου, οι γεωργικοί συνεταιρισμοί «Ανύψωσις» και «Αλληλοβοήθεια» και η ένωση συνεταιριστικών υπαλλήλων.
Η Ένωση Γεωργικών Συνεταιρισμών («Γεωργική Συνεταιριστική Τράπεζα Ξάνθης») είχε δημιουργηθεί το 1926 και αριθμούσε 45 συνεταιρισμούς εγγεγραμμένους σ’ αυτήν. Ωστόσο δε φαίνεται να λειτουργούσε σωστά, τουλάχιστον όπως κατέγραψε ο Φώτης Αλτσιτζόγλου, ο οποίος είχε σταλεί – τρόπον τινά – στην περιοχή ως εκπρόσωπος της Αγροτικής Τράπεζας. Οι επιθυμίες των προσφύγων για την αναβάθμιση της ποιότητας της ζωής τους δεν συνέπιπταν με τις επιθυμίες των διαφόρων κυβερνήσεων για την αναβάθμιση της ποιότητας των εξαγόμενων προϊόντων – συμπεριλαμβανομένου και του καπνού – και της εν τέλει απαλλαγής τους από την υποχρέωση της έμμεσης ή άμεσης χρηματοδότησης των προσφύγων ιδιαίτερα αλλά και των αγροτών γενικότερα:
Το δάνειον εζητείτο και ελαμβάνετο από των καπνοκαλλιεργητών όχι διότι το εισόδημά του δεν ήτο αρκετόν δια να του εξασφαλίση μιαν ανθρώπινην ζωήν είτε να του εξασφαλίση τα μέσα της καλλιεργείας…όχι για να το ρίξη εις έργα βελτιώσεως, αλλά δια να εξυπηρετήση κατά το πλείστον νοσηράς αντιοικονομικάς και αντιπαραγωγικάς εκδηλώσεις του…Καμμία και από κανέν μέρος δεν εξεδηλούτο αντίδρασις εις το αντιοικονομικόν αυτό πνεύμα της υπαίθρου…Αντιθέτως μάλιστα δυνάμεθα να είπωμεν ότι το πνεύμα αυτό υπεθάλπετο και υπεβοηθείτο απ’ όλα τα μέρη…Εις εποχήν τοιαύτης πιστωτικής αναρχίας ενεφανίσθη ο θεσμός του συνεταιρισμού εις την περιφέρειαν Ξάνθης…Λογιστικαί αταξίαι, διαχειριστικαί ανωμαλίαι και διοικητικαί τοιαύται ήσαν τα εκ των ων ουκ άνευ δι’ όλους τους συνεταιρισμούς…Εις τοιαύτην αθλίαν όντως κατάστασιν ευρίσκοντο οι συνεταιρισμοί κατά το έτος 1928, ότε το πρώτον εξεδηλώθη η καπνική κρίσις εν τη περιφερεία Ξάνθης…
Παρ’ όλ’ αυτά, η προσπάθεια των αρμοδίων υπηρεσιών του υπουργείου Γεωργίας, που προσπαθούσαν να εμφυσήσουν στους πρόσφυγες της Δ. Θράκης το συνεταιριστικό πνεύμα, δεν μπορεί να θεωρηθεί αποτυχημένη. Οι επόπτες και οι επιθεωρητές των Συνεταιρισμών, σίγουρα δεν κατόρθωσαν να επιτελέσουν το έργο τους με άψογο τρόπο, ωστόσο, εξασφάλισαν στις τράπεζες που δανειοδοτούσαν τους πρόσφυγες κάποια σιγουριά για την εξόφληση των παρεχόμενων δανείων, μέσω της δημιουργία συνεταιρισμών:
…Ως άλλοι ιεραπόστολοι, προπαγανδίσαντες, κυρήξαντες και παραδειγματίσαντες τους πρόσφυγας, κατώρθωσαν να ιδρύσουν μέχρι του Νοεμβρίου 1925 (εις διάστημα δηλαδή ενός και ημίσεος έτους) περί τους 200 Γεωργικούς Προσφυγικούς Συνεταιρισμούς. Και είναι μεν αληθές ότι ούτοι δεν έφθαν ακόμη εις το ύψος της αποστολής των, λόγω των εξαιρετικών ενταύθα συνθηκών, όμως κατώρθωσαν δια των διανείων των (έλαβον περί τα 12 εκατομμύρια δραχμών) να επουλώσωσι τας πρώτας αυτών ανάγκας, να αγοράσωσι ζώα κλπ., να παράγωσι προϊόντα και να αποδώσωσι ταύτα εις τας Τράπεζας, ετοίμους να χορηγήσωσι νέα τοιαύτα και μεγαλύτερα…
Έτσι, αρχικά με ένα ποσό 3.516.832 δρχ., αγοράστηκαν αγροτικές μηχανές, χημικά λιπάσματα, ζώα, άλογα κ.ά. Έπειτα, δημιουργήθηκαν φυτώρια και αμπέλια και προωθήθηκε σημαντικά η βιοτεχνία, η οινοποιία και η μεταξουργία. Συγκεκριμένα για σπόρους και αμπελοφυτείες παραχωρήθηκαν τα εξής δάνεια :
Πίνακας 15 Δάνεια για σπόρους και αμπελοφυτείες
Δάνεια Αξία (δρχ.)
Σπόρους 1.259.850
Αμπελοφυτείες 147.970
Γενικό σύνολο 9.333.519
Μία από τις δραστηριότητες που παρατηρήθηκε, ήδη από το 1928, ήταν ότι οι συνεργατικές προσφυγικές ενώσεις των επαρχιών, που παρήγαγαν καπνό, συνεργάστηκαν για κοινή αποθήκευση, επεξεργασία και πώληση των καπνών. Ενωμένες κατάφεραν να ξεπεράσουν τις δυσκολίες, που προέκυπταν εξαιτίας των εμπορικών εταιρειών, οι οποίες προσπαθούσαν να μονοπωλήσουν τον καπνό της Ξάνθης σε μια τιμή κατώτερη των 60 δρχ. την οκά. Εικοσιδύο (22) ενώσεις προσφύγων στην περιοχή Ξάνθης – Σταυρούπολης είχαν αποθηκεύσει 260.000 οκάδες καπνού, η τιμή των οποίων κυμαινόταν μεταξύ 128 και 145 δρχ .
Αυτά τα προβλήματα ήταν πιθανότατα συχνά, γι’ αυτό άλλωστε και οι παρεμβάσεις της Διεύθυνσης Εποικισμού Θράκης, σε συνεργασία με το Υπουργείο Γεωργίας δεν ήταν λίγες. Φρόντιζε για τη συγκέντρωση του καπνού όλης της Θράκης στην Ξάνθη, με προοπτική να πουληθεί από τις προσφυγικές συνεταιριστικές ενώσεις. Το αποτέλεσμα ήταν να προλάβει την πτώση των τιμών που επεδίωκαν οι καπνέμποροι, και να επιτρέψει στους συνεταιρισμένους παραγωγούς να υποστηρίξουν καλύτερα το προϊόν τους .
Τετάρτη 17 Νοεμβρίου 2010
ΞΑΝΘΗ 1922-1930
Επαγγελματική Διαστρωμάτωση
Σ’ αυτά περίπου τα πλαίσια ζούσαν οι κάτοικοι της επαρχίας της Ξάνθης στη δεκαετία του 1920. Ωστόσο είχαν τεθεί οι βάσεις για μια ανάπτυξη αστικού τύπου, όπως αποδεικνύει και η επαγγελματική δομή της περιοχής. Σ’ αυτό συνέβαλαν, μεταξύ άλλων, η πληθυσμιακή ανανέωση, η προώθηση έργων υποδομής, η ίδρυση συνεταιρισμών και επιμελητηρίων .
Συγκεκριμένα κάθε προσφυγική, αγροτική οικογένεια είχε διαφορετικό εισόδημα και διαφορετικό τρόπο κατανάλωσης των εσόδων της, ενώ και τα δύο ήταν προϋπόθεση του κυρίου επαγγέλματος Οι πρόσφυγες, βέβαια, που εγκαταστάθηκαν στην ύπαιθρο ασχολήθηκαν με τη γεωργία και κυρίως με τις καπνοκαλλιέργειες :
Πίνακας 12 Επαγγελματική διαστρωμάτωση των προσφύγων μετά την αγροτική αποκατάσταση
Επαγγέλματα Αριθμός προσφύγων Ποσοστά (%)
Καπνοπαραγωγοί 1.052 38,5
Κτηνοτρόφοι 50 1,8
Ιερείς και διδάσκαλοι 14 0,5
Μικροεπαγγελματίαι 115 4,2
Καθαρώς γεωργοί 1502 55
Σύνολο 2733 100
Λίγα χρόνια αργότερα η επαγγελματική διαστρωμάτωση των οικογενειών της υπαίθρου – χωρίς να συμπεριλαμβάνονται οι αγρότες και ανεξαρτήτως αν ήταν προσφυγικές ή όχι – είχε ως εξής :
Πίνακας 13 Επαγγελματική διαστρωμάτωση όλων των κατοίκων (γηγενών και προσφύγων) στην ύπαιθρο της επαρχίας Ξάνθης (ανεξάρτητα από τους αγρότες)
Επαγγελματίες υπαίθρου Αριθμός Ποσοστό (%)
Παντοπώλες 196 20,14
Κρεοπώλες 19 1,95
Αρτοποιοί 20 2,05
Τυροκόμοι, αλιείς 41 4,21
Είδη ρουχισμού 19 1,95
Αγροφύλακες κλπ. 230 23,63
Καροποιοί, σιδηρουργοί 30 3,08
Κτίστες, ξυλουργοί κλπ. 63 6,47
Καφεπώλες 76 7,81
Γιατροί, δάσκαλοι, ιερείς 279 28,67
Σύνολο 973 100
Μεγάλη επίσης για το οικογενειακό εισόδημα ήταν και η σημασία του αριθμού των ατόμων και της ηλικίας των μελών κάθε οικογένειας, καθώς και του δευτερεύοντος επαγγέλματος, που καθένα απ’ αυτά είχε τη δυνατότητα ν’ ασκήσει. Επίσης σημαντικό ρόλο έπαιζε η οικονομική ανάπτυξη κάθε χωριού, διότι η γεωργική παραγωγικότητα διέφερε από περιοχή σε περιοχή. Ουσιαστικά, επειδή το μεγαλύτερο τμήμα των οικογενειών της υπαίθρου ασχολούνταν σχεδόν αποκλειστικά με αγροτικές εργασίες, το εισόδημα εξαρτιόταν από τη γεωργική παραγωγή και τις τιμές των προϊόντων στην ελληνική αγορά.
Στην πόλη της Ξάνθης, της οποίας ο πληθυσμός άγγιζε τις 35000 στο τέλος της δεκαετίας του 1920, οι περισσότεροι κάτοικοι ασχολούνταν με αστικά επαγγέλματα. Υπήρχε ένα ποσοστό επαγγελμάτων που εξυπηρετούσε και γεωργικούς σκοπούς – πεταλωτές, σιδηρουργοί (62 άτομα) – και ένας αριθμός που ασχολούνταν με γεωργικές εργασίες. Οι υπόλοιποι δεν είχαν σχέση με την εκμετάλλευση της γης, αλλά με επαγγέλματα, που ήταν χαρακτηριστικά της τότε αστικής ζωής.
Συγκεκριμένα, εκτός από των Εμπορικό Σύλλογο Ξάνθης υπήρχε και η Επαγγελματική Ομοσπονδία, η οποία περιελάμβανε τα παρακάτω σωματεία: παντοπωλών, αρτοποιών, ζαχαροπλαστών, καφεπωλών, κρεοπωλών, ξενοδόχων ύπνου, μαγείρων, οπωροπωλών, πανδοχέων, ραπτών, υφασματεμπόρων, ασφαλιστών και αυτοκινητιστών.
Από τη συνδικαλιστική αυτή τάση των επαγγελματιών δεν έλειπαν και τα εργατικά – κυρίως καπνεργατικά – σωματεία. Στην Ξάνθη λειτουργούσε το Πανεργατικό Κέντρο, οι συντηρητικές οργανώσεις καπνεργα¬τών – η αριστερή οργάνωση «Άμυνα» διαλύθηκε μετά από πιέσεις ως το 1932 –, εργατών οικοδόμων, υποδηματοποιών, κτιστών, ιδιωτικών υπαλλήλων κ.λ.π.
Επίσης, στην Ξάνθη υπήρχαν σύλλογοι οδοντίατρων, φαρμακοποιών και ιατρών και λειτουργούσε δικηγορικός σύλλογος, του οποίου τα μέλη απασχολούνταν με υποθέσεις που εκδικάζονταν στο Πρωτοδικείο και Ειρηνοδικείο της πόλης .
Τέλος, στην πόλη εκδίδονταν οι εφημερίδες «Αστήρ» από το 1929, «Ημερήσια Νέα» από το 1930, η «Ελευθέρα Σκέψις» από το 1931 και η «Συνεταιρισμένη Θράκη». Ομοίως εκδίδονται οι Τουρκικές «Γενή Αντήμ» από το 1924 και η«Μιλλιέτ» από το 1929. Και στον τομέα της δημοσιογραφίας, όπως και στους υπόλοιπους, ιδρύθηκε σωματείο με το όνομα «Ένωσις Δημοσιογράφων» .
Σ’ αυτά περίπου τα πλαίσια ζούσαν οι κάτοικοι της επαρχίας της Ξάνθης στη δεκαετία του 1920. Ωστόσο είχαν τεθεί οι βάσεις για μια ανάπτυξη αστικού τύπου, όπως αποδεικνύει και η επαγγελματική δομή της περιοχής. Σ’ αυτό συνέβαλαν, μεταξύ άλλων, η πληθυσμιακή ανανέωση, η προώθηση έργων υποδομής, η ίδρυση συνεταιρισμών και επιμελητηρίων .
Συγκεκριμένα κάθε προσφυγική, αγροτική οικογένεια είχε διαφορετικό εισόδημα και διαφορετικό τρόπο κατανάλωσης των εσόδων της, ενώ και τα δύο ήταν προϋπόθεση του κυρίου επαγγέλματος Οι πρόσφυγες, βέβαια, που εγκαταστάθηκαν στην ύπαιθρο ασχολήθηκαν με τη γεωργία και κυρίως με τις καπνοκαλλιέργειες :
Πίνακας 12 Επαγγελματική διαστρωμάτωση των προσφύγων μετά την αγροτική αποκατάσταση
Επαγγέλματα Αριθμός προσφύγων Ποσοστά (%)
Καπνοπαραγωγοί 1.052 38,5
Κτηνοτρόφοι 50 1,8
Ιερείς και διδάσκαλοι 14 0,5
Μικροεπαγγελματίαι 115 4,2
Καθαρώς γεωργοί 1502 55
Σύνολο 2733 100
Λίγα χρόνια αργότερα η επαγγελματική διαστρωμάτωση των οικογενειών της υπαίθρου – χωρίς να συμπεριλαμβάνονται οι αγρότες και ανεξαρτήτως αν ήταν προσφυγικές ή όχι – είχε ως εξής :
Πίνακας 13 Επαγγελματική διαστρωμάτωση όλων των κατοίκων (γηγενών και προσφύγων) στην ύπαιθρο της επαρχίας Ξάνθης (ανεξάρτητα από τους αγρότες)
Επαγγελματίες υπαίθρου Αριθμός Ποσοστό (%)
Παντοπώλες 196 20,14
Κρεοπώλες 19 1,95
Αρτοποιοί 20 2,05
Τυροκόμοι, αλιείς 41 4,21
Είδη ρουχισμού 19 1,95
Αγροφύλακες κλπ. 230 23,63
Καροποιοί, σιδηρουργοί 30 3,08
Κτίστες, ξυλουργοί κλπ. 63 6,47
Καφεπώλες 76 7,81
Γιατροί, δάσκαλοι, ιερείς 279 28,67
Σύνολο 973 100
Μεγάλη επίσης για το οικογενειακό εισόδημα ήταν και η σημασία του αριθμού των ατόμων και της ηλικίας των μελών κάθε οικογένειας, καθώς και του δευτερεύοντος επαγγέλματος, που καθένα απ’ αυτά είχε τη δυνατότητα ν’ ασκήσει. Επίσης σημαντικό ρόλο έπαιζε η οικονομική ανάπτυξη κάθε χωριού, διότι η γεωργική παραγωγικότητα διέφερε από περιοχή σε περιοχή. Ουσιαστικά, επειδή το μεγαλύτερο τμήμα των οικογενειών της υπαίθρου ασχολούνταν σχεδόν αποκλειστικά με αγροτικές εργασίες, το εισόδημα εξαρτιόταν από τη γεωργική παραγωγή και τις τιμές των προϊόντων στην ελληνική αγορά.
Στην πόλη της Ξάνθης, της οποίας ο πληθυσμός άγγιζε τις 35000 στο τέλος της δεκαετίας του 1920, οι περισσότεροι κάτοικοι ασχολούνταν με αστικά επαγγέλματα. Υπήρχε ένα ποσοστό επαγγελμάτων που εξυπηρετούσε και γεωργικούς σκοπούς – πεταλωτές, σιδηρουργοί (62 άτομα) – και ένας αριθμός που ασχολούνταν με γεωργικές εργασίες. Οι υπόλοιποι δεν είχαν σχέση με την εκμετάλλευση της γης, αλλά με επαγγέλματα, που ήταν χαρακτηριστικά της τότε αστικής ζωής.
Συγκεκριμένα, εκτός από των Εμπορικό Σύλλογο Ξάνθης υπήρχε και η Επαγγελματική Ομοσπονδία, η οποία περιελάμβανε τα παρακάτω σωματεία: παντοπωλών, αρτοποιών, ζαχαροπλαστών, καφεπωλών, κρεοπωλών, ξενοδόχων ύπνου, μαγείρων, οπωροπωλών, πανδοχέων, ραπτών, υφασματεμπόρων, ασφαλιστών και αυτοκινητιστών.
Από τη συνδικαλιστική αυτή τάση των επαγγελματιών δεν έλειπαν και τα εργατικά – κυρίως καπνεργατικά – σωματεία. Στην Ξάνθη λειτουργούσε το Πανεργατικό Κέντρο, οι συντηρητικές οργανώσεις καπνεργα¬τών – η αριστερή οργάνωση «Άμυνα» διαλύθηκε μετά από πιέσεις ως το 1932 –, εργατών οικοδόμων, υποδηματοποιών, κτιστών, ιδιωτικών υπαλλήλων κ.λ.π.
Επίσης, στην Ξάνθη υπήρχαν σύλλογοι οδοντίατρων, φαρμακοποιών και ιατρών και λειτουργούσε δικηγορικός σύλλογος, του οποίου τα μέλη απασχολούνταν με υποθέσεις που εκδικάζονταν στο Πρωτοδικείο και Ειρηνοδικείο της πόλης .
Τέλος, στην πόλη εκδίδονταν οι εφημερίδες «Αστήρ» από το 1929, «Ημερήσια Νέα» από το 1930, η «Ελευθέρα Σκέψις» από το 1931 και η «Συνεταιρισμένη Θράκη». Ομοίως εκδίδονται οι Τουρκικές «Γενή Αντήμ» από το 1924 και η«Μιλλιέτ» από το 1929. Και στον τομέα της δημοσιογραφίας, όπως και στους υπόλοιπους, ιδρύθηκε σωματείο με το όνομα «Ένωσις Δημοσιογράφων» .
Σάββατο 6 Νοεμβρίου 2010
ΞΑΝΘΗ 1922-1930
Δήμαρχοι
Στην πόλη της Ξάνθης, οι δήμαρχοι, των οποίων οι θητείες συμπίπτουν με τα χρονικά όρια της εργασίας, ο Χρήστος Μπρωκούμης και ο Ευριπίδης Χασιρτζόγλου, προσπάθησαν να βελτιώσουν τις συνθήκες διαβίωσης. Οι πηγές σχετίζονται κυρίως με τον δεύτερο, ωστόσο και επί δημαρχείας Μπρωκούμη, δημοσιεύτηκαν διαγωνισμοί για την εκτέλεση βασικών έργων. Μερικά απ’ αυτά ήταν η εκπόνηση ρυμοτομικού σχεδίου προφανώς στις νεόκτοιστες περιοχές, το στρώσιμο βασικών οδικών αρτηριών κ.ά. :
Ο Δήμαρχος Ξάνθης διακηρύσσει ότι εκτίθεται εις μειοδοτικόν διαγωνισμόν δι’ ενσφραγίστων προσφορών η εκπόνησις τοπογραφικού, ρυμοτομίας και κτηματογραφικού σχεδίου της πόλεως Ξάνθης επιφανείας περίπου 4000 Β. στρεμμάτων, συμφώνως τοις όροις της υπό του νομομηχανικού Ροδόπης συνταχθείσης και υπό της Γενικής Διοικήσεως Θράκης εγκριθείσης συγγραφής των υποχρεώσεων…
Δήμος Ξάνθης [στο ίδιο φύλλο]
Ο Δήμαρχος Ξάνθης διακηρύσσει ότι: Εκτίθεται εις μειοδοτικήν δημοπρασίαν η κυβολιθόστρωσις τμήματος της οδού από του Φαρμακείου Τριανταφύλλου μέχρι της οικίας Ασήμ Βέη, συμφώνως προς την από της τεχνικής υπηρεσίας του Δήμου συνταχθείσαν μελέτην.
Το έργον προϋπελογίσθη εις δραχ. 32000 εξ’ ων δραχμαί 1588 δι’ απρόοπτα έξοδα. Ποσόν εγγυοδοσίας δραχ. 1600. Η δημοπρασία ενεργηθήσεται την πρώτην Ιουλίου, ημέραν Κυριακήν από της 10ης μέχρι της μεσημβρίας εν τω Δημοτικώ Καταστήματι ενώπιον της Δημαρχιακής Επιτροπής.
Δήμος Ξάνθης [στο ίδιο φύλλο]
Ο Δήμαρχος Ξάνθης διακηρύσσει ότι: εκτίθεται εις μειοδοτικήν δημοπρασίαν δι’ ενσφραγίστων προσφορών η κατασκευή οχετών πλακοσκεπτών εν ταις συνοικίαις «Αχράν Καβάκια» συμφώνως προς την υπό των τεχνικών υπηρεσιών του Δήμου συνταχθείσα μελέτη. Το έργον προϋπελογίσθη εις δραχμάς 103000 εξ ων δραχμαί 5361 δι’ απρόοπτα έξοδα. Ποσόν εγγυοδοσία δρ. 500.
Εν Ξάνθη τη 18 Ιουνίου 1923
Ο Δήμαρχος Ξάνθης
Χρ. Μπρωκούμης.»
Λίγο αργότερα νέος διαγωνισμός δημοσιεύτηκε στις εφημερίδες για το στρώσιμο με κυβόλιθους της κεντρικής οδού της Ξάνθης – μάλλον γίνεται λόγος για τη σημερινή οδό Καβάλας :
Ο Δήμαρχος Ξάνθης διακηρύσσει ότι: Εκτίθεται εις μειοδοτικόν διαγωνισμόν δι’ ενσφραγίστων προσφορών η κυβολιθόστρωσις τμήματος κεντρικής οδού της πόλεως Ξάνθης από των αποθηκών Μεμέτ Πασά μέχρι του τέρματος αυτής…Το έργον προϋπελογίσθη εις δραχμάς 375000 εξ ων δραχμαί 22952 και 53 λεπτά δι’ απρόοπτα έξοδα. Ποσόν εγγυοδοτήσεως 18750.
Εν Ξάνθη τη 27 Ιουλίου 1923.
Ο Δήμαρχος Ξάνθης
Χρ. Μπρωκούμης.
Περισσότερα στοιχεία ανευρέθηκαν για την περίοδο της δημαρχίας του Ε. Χασιρτζόγλου (1925 κεξ.), όταν βέβαια είχε καταλαγιάσει ο αρχικός πανικός της εισροής των προσφύγων και η κατάσταση σαφώς ήταν διαφορετική. Σ’ αυτήν την κατεύθυνση οδηγούν τα έργα που συντελέστηκαν κατά την εποχή αυτή :
1. Παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος, εξαιτίας της δημιουργίας εργοστασίου παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Η πόλη και οι γύρω κοινότητες απέκτησαν ρεύμα και φως τουλάχιστον στις κεντρικές οδούς. Αντίθετα πριν τον ηλεκτροφωτισμό η δύση του ηλίου σήμαινε αυτομάτως και το τέλος της ημέρας :
…Καθ’ εσπέραν και πλήρεις τρόμον λόγω των εν μέση αγορά λαμβανουσών χωράν ληστειών και φόνων, σπεύδουσι προ της δύσεως του ηλίου να κλεισθώσιν εις τας οικίας των ...
2. Ιδρύθηκε και οργανώθηκε πυροσβεστική υπηρεσία με τα απαραίτητα μηχανήματα και αυτοκίνητα.
3. Δημιουργήθηκε τηλεφωνικό κέντρο με την οικονομική συνδρομή του δήμου.
4. Κατασκευάστηκαν αθλητικές εγκαταστάσεις και στάδιο, που κόστισαν 700.000 δρχ.
5. Δημιουργήθηκε νέο πολεοδομικό σχέδιο με «λεωφόρους, πλατείας, πάρκα κλπ. εξωραϊστικά έργα»,
6. Ιδρύθηκε Δημο¬τικό Νοσοκομείο 30 κλινών, με τμήμα¬τα παθολογικό και μαιευτικό και παράρτημα λοι¬μωδών νόσων 14 κλινών,
7. Εντός της πόλεως επιστρώθηκαν με διάφορα υλικά ο¬δοί 8 χιλιομέτρων και η κεντρική πλατεία,
8. Δημιουργήθηκε σφαγείο, που μπορούσε να επαρκέσει και σε πιθανή αύξηση του πληθυσμού της πόλης κατά 25%, και τέλος
9. Ο Δήμος δαπανούσε γύρω στις 300.000 δρχ. ως βοηθήματα για τους άπορους και συγκεκριμένα για την περιστασιακή νοσηλεία, για την παροχή φαρμάκων και τη διατροφή τους.
Στις αρχές επίσης της δεκαετίας του 1930 βρίσκονταν υπό κατασκευή:
1. Το νέο Δημοτικό Νοσοκομείο Ξάνθης 90 κλινών, με τμήμα παθολογικό, χειρουργικό, μαιευτικό, γυναικολογικό, μικροβιολογικό, ακτινοσκόπησης, χημείο και με σύ¬στημα απολυμάνσεως.
2. Κατασκευάζονταν, επίσης, κτίριο Λοιμοκομείου και απολυμαντήριου.
3. Παράλληλα επιστρώνονταν οδοί μήκους 3 χλμ. και
4. Είχε προγραμματιστεί η κατασκευή σχολείων και γυμνασίου με τη συνδρομή του Δήμου και του Υπουργείου Παιδείας.
Πέρα από τις παραπάνω ενέργειες ο δήμος συντηρούσε δύο νυκτερινά σχολεία και επιχορηγούσε τα υφιστάμενα αθλητικά σωματεία, ενώ, παράλληλα, απασχολούσε περίπου 400 εργάτες.
Στην πόλη της Ξάνθης, οι δήμαρχοι, των οποίων οι θητείες συμπίπτουν με τα χρονικά όρια της εργασίας, ο Χρήστος Μπρωκούμης και ο Ευριπίδης Χασιρτζόγλου, προσπάθησαν να βελτιώσουν τις συνθήκες διαβίωσης. Οι πηγές σχετίζονται κυρίως με τον δεύτερο, ωστόσο και επί δημαρχείας Μπρωκούμη, δημοσιεύτηκαν διαγωνισμοί για την εκτέλεση βασικών έργων. Μερικά απ’ αυτά ήταν η εκπόνηση ρυμοτομικού σχεδίου προφανώς στις νεόκτοιστες περιοχές, το στρώσιμο βασικών οδικών αρτηριών κ.ά. :
Ο Δήμαρχος Ξάνθης διακηρύσσει ότι εκτίθεται εις μειοδοτικόν διαγωνισμόν δι’ ενσφραγίστων προσφορών η εκπόνησις τοπογραφικού, ρυμοτομίας και κτηματογραφικού σχεδίου της πόλεως Ξάνθης επιφανείας περίπου 4000 Β. στρεμμάτων, συμφώνως τοις όροις της υπό του νομομηχανικού Ροδόπης συνταχθείσης και υπό της Γενικής Διοικήσεως Θράκης εγκριθείσης συγγραφής των υποχρεώσεων…
Δήμος Ξάνθης [στο ίδιο φύλλο]
Ο Δήμαρχος Ξάνθης διακηρύσσει ότι: Εκτίθεται εις μειοδοτικήν δημοπρασίαν η κυβολιθόστρωσις τμήματος της οδού από του Φαρμακείου Τριανταφύλλου μέχρι της οικίας Ασήμ Βέη, συμφώνως προς την από της τεχνικής υπηρεσίας του Δήμου συνταχθείσαν μελέτην.
Το έργον προϋπελογίσθη εις δραχ. 32000 εξ’ ων δραχμαί 1588 δι’ απρόοπτα έξοδα. Ποσόν εγγυοδοσίας δραχ. 1600. Η δημοπρασία ενεργηθήσεται την πρώτην Ιουλίου, ημέραν Κυριακήν από της 10ης μέχρι της μεσημβρίας εν τω Δημοτικώ Καταστήματι ενώπιον της Δημαρχιακής Επιτροπής.
Δήμος Ξάνθης [στο ίδιο φύλλο]
Ο Δήμαρχος Ξάνθης διακηρύσσει ότι: εκτίθεται εις μειοδοτικήν δημοπρασίαν δι’ ενσφραγίστων προσφορών η κατασκευή οχετών πλακοσκεπτών εν ταις συνοικίαις «Αχράν Καβάκια» συμφώνως προς την υπό των τεχνικών υπηρεσιών του Δήμου συνταχθείσα μελέτη. Το έργον προϋπελογίσθη εις δραχμάς 103000 εξ ων δραχμαί 5361 δι’ απρόοπτα έξοδα. Ποσόν εγγυοδοσία δρ. 500.
Εν Ξάνθη τη 18 Ιουνίου 1923
Ο Δήμαρχος Ξάνθης
Χρ. Μπρωκούμης.»
Λίγο αργότερα νέος διαγωνισμός δημοσιεύτηκε στις εφημερίδες για το στρώσιμο με κυβόλιθους της κεντρικής οδού της Ξάνθης – μάλλον γίνεται λόγος για τη σημερινή οδό Καβάλας :
Ο Δήμαρχος Ξάνθης διακηρύσσει ότι: Εκτίθεται εις μειοδοτικόν διαγωνισμόν δι’ ενσφραγίστων προσφορών η κυβολιθόστρωσις τμήματος κεντρικής οδού της πόλεως Ξάνθης από των αποθηκών Μεμέτ Πασά μέχρι του τέρματος αυτής…Το έργον προϋπελογίσθη εις δραχμάς 375000 εξ ων δραχμαί 22952 και 53 λεπτά δι’ απρόοπτα έξοδα. Ποσόν εγγυοδοτήσεως 18750.
Εν Ξάνθη τη 27 Ιουλίου 1923.
Ο Δήμαρχος Ξάνθης
Χρ. Μπρωκούμης.
Περισσότερα στοιχεία ανευρέθηκαν για την περίοδο της δημαρχίας του Ε. Χασιρτζόγλου (1925 κεξ.), όταν βέβαια είχε καταλαγιάσει ο αρχικός πανικός της εισροής των προσφύγων και η κατάσταση σαφώς ήταν διαφορετική. Σ’ αυτήν την κατεύθυνση οδηγούν τα έργα που συντελέστηκαν κατά την εποχή αυτή :
1. Παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος, εξαιτίας της δημιουργίας εργοστασίου παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Η πόλη και οι γύρω κοινότητες απέκτησαν ρεύμα και φως τουλάχιστον στις κεντρικές οδούς. Αντίθετα πριν τον ηλεκτροφωτισμό η δύση του ηλίου σήμαινε αυτομάτως και το τέλος της ημέρας :
…Καθ’ εσπέραν και πλήρεις τρόμον λόγω των εν μέση αγορά λαμβανουσών χωράν ληστειών και φόνων, σπεύδουσι προ της δύσεως του ηλίου να κλεισθώσιν εις τας οικίας των ...
2. Ιδρύθηκε και οργανώθηκε πυροσβεστική υπηρεσία με τα απαραίτητα μηχανήματα και αυτοκίνητα.
3. Δημιουργήθηκε τηλεφωνικό κέντρο με την οικονομική συνδρομή του δήμου.
4. Κατασκευάστηκαν αθλητικές εγκαταστάσεις και στάδιο, που κόστισαν 700.000 δρχ.
5. Δημιουργήθηκε νέο πολεοδομικό σχέδιο με «λεωφόρους, πλατείας, πάρκα κλπ. εξωραϊστικά έργα»,
6. Ιδρύθηκε Δημο¬τικό Νοσοκομείο 30 κλινών, με τμήμα¬τα παθολογικό και μαιευτικό και παράρτημα λοι¬μωδών νόσων 14 κλινών,
7. Εντός της πόλεως επιστρώθηκαν με διάφορα υλικά ο¬δοί 8 χιλιομέτρων και η κεντρική πλατεία,
8. Δημιουργήθηκε σφαγείο, που μπορούσε να επαρκέσει και σε πιθανή αύξηση του πληθυσμού της πόλης κατά 25%, και τέλος
9. Ο Δήμος δαπανούσε γύρω στις 300.000 δρχ. ως βοηθήματα για τους άπορους και συγκεκριμένα για την περιστασιακή νοσηλεία, για την παροχή φαρμάκων και τη διατροφή τους.
Στις αρχές επίσης της δεκαετίας του 1930 βρίσκονταν υπό κατασκευή:
1. Το νέο Δημοτικό Νοσοκομείο Ξάνθης 90 κλινών, με τμήμα παθολογικό, χειρουργικό, μαιευτικό, γυναικολογικό, μικροβιολογικό, ακτινοσκόπησης, χημείο και με σύ¬στημα απολυμάνσεως.
2. Κατασκευάζονταν, επίσης, κτίριο Λοιμοκομείου και απολυμαντήριου.
3. Παράλληλα επιστρώνονταν οδοί μήκους 3 χλμ. και
4. Είχε προγραμματιστεί η κατασκευή σχολείων και γυμνασίου με τη συνδρομή του Δήμου και του Υπουργείου Παιδείας.
Πέρα από τις παραπάνω ενέργειες ο δήμος συντηρούσε δύο νυκτερινά σχολεία και επιχορηγούσε τα υφιστάμενα αθλητικά σωματεία, ενώ, παράλληλα, απασχολούσε περίπου 400 εργάτες.
ΞΑΝΘΗ 1922-1930
Ποιότητα ζωής και συνθήκες υγιεινής
Στην περιοχή της Ξάνθης αλλά και στις υπόλοιπες, όπου εγκαταστάθηκαν πρόσφυγες, οι γενικές συνθήκες υγιεινής και διαβίωσης των πληθυσμών ήταν πολύ κατώτερες ενός ανεκτού ορίου. Οι συνθήκες κατοικίας των αστών ήταν μάλλον καλύτερες από αυτές στα χωριά, όπου η έλλειψη φωτισμού και αερισμού των κατοικιών, η ομαδική εντός του ίδιου δωματίου συγκέντρωση όλων των μελών της οικογένειας και η συχνή εγκατάσταση των στάβλων εντός της οικίας δημιουργούσαν ιδιαιτέρα ευνοϊκές συνθήκες για τη διάδοση της ελονοσίας και των τυφοειδών πυρετών. Επίσης, η πυκνότητα του πληθυσμού, οι συνέπειες της συρροής πληθυσμών, η άγνοια της πρόληψης και αντιμετώπισης, η οικονομική δυσπραγία, το ελλιπές διαιτολόγιο και η έλλειψη της σωματικής καθαριότητας υπήρξαν μερικοί απ’ τους παράγοντες για τη διάδοση του φαινομένου .
Η περισσότερο διαδεδομένη ενδημική ασθένεια ήταν η ελονοσία. Σύμφωνα με τα στατιστικά δεδομένα της πενταετίας 1921-1925 η μέση αναλογία νοσηρότητας εξαιτίας της ελονοσίας στο σύνολο του πληθυσμού του νομού Ροδόπης έφθασε το 41%, στον κάμπο της Ξάνθης κυμαινόταν μεταξύ 80 – 90%, ενώ στην πόλη της Ξάνθης το 30% του πληθυσμού της πόλεως είχαν προσβληθεί από τη νόσο .
Από τις επιδημικές μολυσματικές ασθένειες αυτή που ήταν περισσότερο διαδεδομένη ήταν ο τυφοειδής πυρετός και ο παράτυφος, Το φαινόμενο παρουσίαζε έξαρση στην πόλη της Ξάνθης, τα Κιμμέρια και τα άλλα χωριά, που υδρεύονταν από χειμαρρικά ύδατα με αποτέλεσμα κάθε έτος να σημειώνονται γύρω στα 200 κρούσματα τυφοειδούς πυρετού :
Γενικώς από απόψεως συνθηκών υγιεινής οι χωρικοί ευρίσκονται εις κατάστασιν μικρόν απέχουσαν της πρωτογόνου …Η παρατηρούμενη μεγάλη θνησιμότης εις τα βρέφη προέρχεται κυρίως εκ του ότι αγνοούνται τελείως και αι στοιχειωδέστεραι συνθήκαι υγιεινής τούτων.
Στην περιοχή της Ξάνθης, που αφθονούσαν τα έλη και οι λίμνες, ήταν μάλλον λογική η διάδοση της ελονοσίας, αν ληφθούν υπόψη και οι γενικότερες συνθήκες υγιεινής. Ωστόσο καταδεικνύεται απ’ τον παρακάτω πίνακα ότι οι συνθήκες υγιεινής των προσφύγων ήταν κατά πολύ κατώτερες απ’ τις αντίστοιχες των γηγενών κατοίκων. Μία από τις πιθανές αιτίες για το συγκεκριμένο φαινόμενο ήταν ότι οι πρόσφυγες δε διέθεταν ακόμη κατοικίες μόνιμες, οι οποίες μπορούσαν να διασφαλίσουν υγιεινές συνθήκες διαβίωσης :
Πίνακας 11 Νοσηρότητα στο νομό Ροδόπης (%)
Έτος Γηγενείς Πρόσφυγες Μ.Ο.
1923 40 70,93 55,46
1924 41,66 60,83 51,24
Κατά τα έτη 1921 – 1924 οι επιδημίες της ελονοσίας συνεχίστηκαν με τάσεις αύξησης της έντασής τους. Από το 1925 και κατά τα έτη 1926 και 1927 η ελονοσία βρισκόταν σε ύφεση, αλλά επιδεινώθηκε πάλι η κατάσταση το 1928 και το 1930 .
Για την αντιμετώπιση των παραπάνω μολυσματικών ασθενειών αλλά και των υπόλοιπων προβλημάτων υγείας λειτουργούσε στην Ξάνθη ένα Δημοτικό Νοσοκομείο, ένα ιατρείο αφροδισίων νοση¬μάτων, δύο χειρουργικές κλινικές, ιατρείο οφθαλμολογικό, μικροβιολογικό εργαστήριο και, τέλος, ιατρείο για την ιατρική περίθαλψη των καπνεργατών του Ταμείου Ασφαλίσεως Καπνεργατών .
Στην επαρχία της Ξάνθης εργάζονταν 52 γιατροί, εκ των οποίων οι 34 στην Ξάνθη, 6 σε ημιαστικά κέντρα (Γενησσαία και Άβδηρα) και 12 στα διάφορα χωριά της περιφέρειας. Επίσης λειτουργούσαν στην Ξάνθη 12 φαρμακεία .
Πέρα όμως από την κρατική ή ιδιωτική πρωτοβουλία για την υγεία του γηγενούς και προσφυγικού πληθυσμού η επαρχία της Ξάνθης είχε ανάγκη από αποξηραντικά έργα. Ο χείμαρρος της πόλης (σημ. Κόσσυνθος) και το έλος της Γκιζέλας, εκτός των εκτάσεων που κάλυπταν, προσέφεραν εύφορο έδαφος για τη διάδοση της ελονοσίας, πράγμα που καθιστούσε επιβεβλημένη την αλλαγή του ρου του χειμάρρου καθώς και την αποξήρανση του έλους .
Ωστόσο, τα έργα που θα μπορούσαν να συνδράμουν στην αναβάθμιση της ποιότητας της ζωής των κατοίκων της επαρχίας της Ξάνθης ήταν λιγοστά :
Προ της εκδηλώσεως της καπνικής κρίσεως το μεγαλύτερον ποσοστόν των εσόδων διετίθετο κυρίως διά την ανέγερσιν ωραίων και επιβλητικών κοινοτικών καταστημάτων πρωτίστως, ακολούθως δε σχολείων. Σοβαρόν επίσης ποσόν εξόδων απετέλουν και τα έξοδα διοικήσεως δεδομένου ότι τότε και οι οργανισμοί αυτοί ήσαν κέντρα κομματικών εκμεταλλεύσεων.
Ελάχιστα εξ αυτών εξόδευον δια τον φωτισμόν των χωρίων…, την καθαριότητα των δρόμων. Συμπτωματικώς ενίοτε οι κάτοικοι των χωρίων δια προσωπικής εργασίας προέβαινον εις την επισκευήν των δρόμων των χωρίων των.
Η τοπική αυτοδιοίκηση στην επαρχία Ξάνθης δεν ήταν δυνατό να χρηματοδοτήσει τα πολλά, αλλά καταλυτικά έργα, που ήταν απαραίτητα για την αναβάθμιση της ποιότητας ζωής. Η έλλειψη χρημάτων, η ανοργάνωτη κατασπατάληση των υπαρχόντων πόρων και η ανάγκη να δοθεί σημασία στην ίδια την ζωή των προσφύγων και όχι στις συνθήκες διαβίωσης αποτέλεσαν μερικές από τις αιτίες της κακοδιοίκησης. Οι άνθρωποι με άλλα λόγια πέθαιναν στο δρόμο – τουλάχιστον τους πρώτους μήνες – κι αυτό ήταν ανασταλτικό για τις αποφάσεις της τοπικής αυτοδιοίκησης, που αφορούσαν στην κατασκευή έργων για την αναβάθμιση της ποιότητας της ζωής των προσφύγων. Κύριο μέλημα ήταν η ίδια η ζωή :
Ελαχίστην πράγματι μέριμναν οι δημοτικοί και κοινοτικοί άρχοντες καταβάλλουσι δια την βελτίωσιν της διαβιώσεως των κατοίκων. H αποχέτευσις των υδάτων, η ύδρευσις, η καθαριότης κλπ θεωρούνται ως περιτταί πολυτέλειαι. Αλλά και αν εκτελούνται ακόμη γίνονται δι’ εντυπωσιακούς μάλλον σκοπούς, ή δια την επίτευξιν πραγματικής υγιεινολογικής βελτιώσεως.
Ύδρευση
Το ζήτημα της ύδρευσης – σε αντίθεση με τα παραπάνω – απασχολούσε όλους τους κατοίκους της περιοχής. Η πόλη της Ξάνθης και τα περισσότερα χωριά αντιμετώπιζαν πρόβλημα ύδρευσης λόγω των ανθυγιεινών συνθηκών περισυλλογής και μεταφοράς του νερού :
... Δεν θα ελησμονήθη το μαρτύριον των δημοτών κατά την εποχήν εκείνην, εκ της λει-ψυδρίας, οίτινες εν απογνώσει συνεπλέκοντο εις ομηρικάς και δι’ ομηρικών όντως μέσων μάχας δια την απόκτησιν ολίγων λίτρων ύδατος ...
Ελάχιστα από τα έσοδα των δήμων και των κοινοτήτων χρησιμοποιούνταν για την συντήρηση αυτών των έργων υδρεύσεως που κατασκευάστηκαν από την Ε.Α.Π. ή για την κατασκευήν νέων .
Μόλις μετά το 1925 επί δημαρχίας Ευριπίδη Χασιρτζόγλου όλοι οι πήλινοι υδροσωλήνες του παλαιού υδραγωγείου αντικαταστάθηκαν από νέους σωλήνες από χυτοσίδηρο και κατασκευάστηκε νέο υδραγωγείο, το οποίο παρείχε ύδρευση στη νέα πόλη – προσφυ¬γικοί συνοικισμοί – και 200 νέες Δημοτικές κρήνες .
Στην περιοχή της Ξάνθης αλλά και στις υπόλοιπες, όπου εγκαταστάθηκαν πρόσφυγες, οι γενικές συνθήκες υγιεινής και διαβίωσης των πληθυσμών ήταν πολύ κατώτερες ενός ανεκτού ορίου. Οι συνθήκες κατοικίας των αστών ήταν μάλλον καλύτερες από αυτές στα χωριά, όπου η έλλειψη φωτισμού και αερισμού των κατοικιών, η ομαδική εντός του ίδιου δωματίου συγκέντρωση όλων των μελών της οικογένειας και η συχνή εγκατάσταση των στάβλων εντός της οικίας δημιουργούσαν ιδιαιτέρα ευνοϊκές συνθήκες για τη διάδοση της ελονοσίας και των τυφοειδών πυρετών. Επίσης, η πυκνότητα του πληθυσμού, οι συνέπειες της συρροής πληθυσμών, η άγνοια της πρόληψης και αντιμετώπισης, η οικονομική δυσπραγία, το ελλιπές διαιτολόγιο και η έλλειψη της σωματικής καθαριότητας υπήρξαν μερικοί απ’ τους παράγοντες για τη διάδοση του φαινομένου .
Η περισσότερο διαδεδομένη ενδημική ασθένεια ήταν η ελονοσία. Σύμφωνα με τα στατιστικά δεδομένα της πενταετίας 1921-1925 η μέση αναλογία νοσηρότητας εξαιτίας της ελονοσίας στο σύνολο του πληθυσμού του νομού Ροδόπης έφθασε το 41%, στον κάμπο της Ξάνθης κυμαινόταν μεταξύ 80 – 90%, ενώ στην πόλη της Ξάνθης το 30% του πληθυσμού της πόλεως είχαν προσβληθεί από τη νόσο .
Από τις επιδημικές μολυσματικές ασθένειες αυτή που ήταν περισσότερο διαδεδομένη ήταν ο τυφοειδής πυρετός και ο παράτυφος, Το φαινόμενο παρουσίαζε έξαρση στην πόλη της Ξάνθης, τα Κιμμέρια και τα άλλα χωριά, που υδρεύονταν από χειμαρρικά ύδατα με αποτέλεσμα κάθε έτος να σημειώνονται γύρω στα 200 κρούσματα τυφοειδούς πυρετού :
Γενικώς από απόψεως συνθηκών υγιεινής οι χωρικοί ευρίσκονται εις κατάστασιν μικρόν απέχουσαν της πρωτογόνου …Η παρατηρούμενη μεγάλη θνησιμότης εις τα βρέφη προέρχεται κυρίως εκ του ότι αγνοούνται τελείως και αι στοιχειωδέστεραι συνθήκαι υγιεινής τούτων.
Στην περιοχή της Ξάνθης, που αφθονούσαν τα έλη και οι λίμνες, ήταν μάλλον λογική η διάδοση της ελονοσίας, αν ληφθούν υπόψη και οι γενικότερες συνθήκες υγιεινής. Ωστόσο καταδεικνύεται απ’ τον παρακάτω πίνακα ότι οι συνθήκες υγιεινής των προσφύγων ήταν κατά πολύ κατώτερες απ’ τις αντίστοιχες των γηγενών κατοίκων. Μία από τις πιθανές αιτίες για το συγκεκριμένο φαινόμενο ήταν ότι οι πρόσφυγες δε διέθεταν ακόμη κατοικίες μόνιμες, οι οποίες μπορούσαν να διασφαλίσουν υγιεινές συνθήκες διαβίωσης :
Πίνακας 11 Νοσηρότητα στο νομό Ροδόπης (%)
Έτος Γηγενείς Πρόσφυγες Μ.Ο.
1923 40 70,93 55,46
1924 41,66 60,83 51,24
Κατά τα έτη 1921 – 1924 οι επιδημίες της ελονοσίας συνεχίστηκαν με τάσεις αύξησης της έντασής τους. Από το 1925 και κατά τα έτη 1926 και 1927 η ελονοσία βρισκόταν σε ύφεση, αλλά επιδεινώθηκε πάλι η κατάσταση το 1928 και το 1930 .
Για την αντιμετώπιση των παραπάνω μολυσματικών ασθενειών αλλά και των υπόλοιπων προβλημάτων υγείας λειτουργούσε στην Ξάνθη ένα Δημοτικό Νοσοκομείο, ένα ιατρείο αφροδισίων νοση¬μάτων, δύο χειρουργικές κλινικές, ιατρείο οφθαλμολογικό, μικροβιολογικό εργαστήριο και, τέλος, ιατρείο για την ιατρική περίθαλψη των καπνεργατών του Ταμείου Ασφαλίσεως Καπνεργατών .
Στην επαρχία της Ξάνθης εργάζονταν 52 γιατροί, εκ των οποίων οι 34 στην Ξάνθη, 6 σε ημιαστικά κέντρα (Γενησσαία και Άβδηρα) και 12 στα διάφορα χωριά της περιφέρειας. Επίσης λειτουργούσαν στην Ξάνθη 12 φαρμακεία .
Πέρα όμως από την κρατική ή ιδιωτική πρωτοβουλία για την υγεία του γηγενούς και προσφυγικού πληθυσμού η επαρχία της Ξάνθης είχε ανάγκη από αποξηραντικά έργα. Ο χείμαρρος της πόλης (σημ. Κόσσυνθος) και το έλος της Γκιζέλας, εκτός των εκτάσεων που κάλυπταν, προσέφεραν εύφορο έδαφος για τη διάδοση της ελονοσίας, πράγμα που καθιστούσε επιβεβλημένη την αλλαγή του ρου του χειμάρρου καθώς και την αποξήρανση του έλους .
Ωστόσο, τα έργα που θα μπορούσαν να συνδράμουν στην αναβάθμιση της ποιότητας της ζωής των κατοίκων της επαρχίας της Ξάνθης ήταν λιγοστά :
Προ της εκδηλώσεως της καπνικής κρίσεως το μεγαλύτερον ποσοστόν των εσόδων διετίθετο κυρίως διά την ανέγερσιν ωραίων και επιβλητικών κοινοτικών καταστημάτων πρωτίστως, ακολούθως δε σχολείων. Σοβαρόν επίσης ποσόν εξόδων απετέλουν και τα έξοδα διοικήσεως δεδομένου ότι τότε και οι οργανισμοί αυτοί ήσαν κέντρα κομματικών εκμεταλλεύσεων.
Ελάχιστα εξ αυτών εξόδευον δια τον φωτισμόν των χωρίων…, την καθαριότητα των δρόμων. Συμπτωματικώς ενίοτε οι κάτοικοι των χωρίων δια προσωπικής εργασίας προέβαινον εις την επισκευήν των δρόμων των χωρίων των.
Η τοπική αυτοδιοίκηση στην επαρχία Ξάνθης δεν ήταν δυνατό να χρηματοδοτήσει τα πολλά, αλλά καταλυτικά έργα, που ήταν απαραίτητα για την αναβάθμιση της ποιότητας ζωής. Η έλλειψη χρημάτων, η ανοργάνωτη κατασπατάληση των υπαρχόντων πόρων και η ανάγκη να δοθεί σημασία στην ίδια την ζωή των προσφύγων και όχι στις συνθήκες διαβίωσης αποτέλεσαν μερικές από τις αιτίες της κακοδιοίκησης. Οι άνθρωποι με άλλα λόγια πέθαιναν στο δρόμο – τουλάχιστον τους πρώτους μήνες – κι αυτό ήταν ανασταλτικό για τις αποφάσεις της τοπικής αυτοδιοίκησης, που αφορούσαν στην κατασκευή έργων για την αναβάθμιση της ποιότητας της ζωής των προσφύγων. Κύριο μέλημα ήταν η ίδια η ζωή :
Ελαχίστην πράγματι μέριμναν οι δημοτικοί και κοινοτικοί άρχοντες καταβάλλουσι δια την βελτίωσιν της διαβιώσεως των κατοίκων. H αποχέτευσις των υδάτων, η ύδρευσις, η καθαριότης κλπ θεωρούνται ως περιτταί πολυτέλειαι. Αλλά και αν εκτελούνται ακόμη γίνονται δι’ εντυπωσιακούς μάλλον σκοπούς, ή δια την επίτευξιν πραγματικής υγιεινολογικής βελτιώσεως.
Ύδρευση
Το ζήτημα της ύδρευσης – σε αντίθεση με τα παραπάνω – απασχολούσε όλους τους κατοίκους της περιοχής. Η πόλη της Ξάνθης και τα περισσότερα χωριά αντιμετώπιζαν πρόβλημα ύδρευσης λόγω των ανθυγιεινών συνθηκών περισυλλογής και μεταφοράς του νερού :
... Δεν θα ελησμονήθη το μαρτύριον των δημοτών κατά την εποχήν εκείνην, εκ της λει-ψυδρίας, οίτινες εν απογνώσει συνεπλέκοντο εις ομηρικάς και δι’ ομηρικών όντως μέσων μάχας δια την απόκτησιν ολίγων λίτρων ύδατος ...
Ελάχιστα από τα έσοδα των δήμων και των κοινοτήτων χρησιμοποιούνταν για την συντήρηση αυτών των έργων υδρεύσεως που κατασκευάστηκαν από την Ε.Α.Π. ή για την κατασκευήν νέων .
Μόλις μετά το 1925 επί δημαρχίας Ευριπίδη Χασιρτζόγλου όλοι οι πήλινοι υδροσωλήνες του παλαιού υδραγωγείου αντικαταστάθηκαν από νέους σωλήνες από χυτοσίδηρο και κατασκευάστηκε νέο υδραγωγείο, το οποίο παρείχε ύδρευση στη νέα πόλη – προσφυ¬γικοί συνοικισμοί – και 200 νέες Δημοτικές κρήνες .
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)
